Γενικά
Ακράτεια ονομάζουμε την οποιαδήποτε βαθμού ανεπιθύμητη (παρά τη θέληση μας) απώλεια ούρων. Στην ουσία πρόκειται για ένα σύμπτωμα και όχι για μία νόσο που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα της ζωής της ασθενούς και του συντρόφου της.
Αποτελεί συχνό αλλά όχι αναφερόμενο σύμπτωμα μεταξύ των γυναικών και μόνο μία στις τέσσερις γυναίκες επισκέπτονται το γιατρό για το πρόβλημα τους.
Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι εμφανίζεται στο 5-10% του γενικού πληθυσμού και είναι πιο συχνή με την πάροδο της ηλικίας. Είναι τρεις φορές συχνότερη στις γυναίκες από τους άνδρες, επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες που έχουν γεννήσει και απασχολεί το 16% και 60% των γυναικών μετά την εμμηνόπαυση.
Η ακράτεια είναι ένα ενοχλητικό σύμπτωμα που επηρεάζει αρνητικά σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Πολλές φορές ο πάσχων που δεν αναζητά βοήθεια καταλήγει σε συμβατικές λύσεις όπως η χρήση πάνας που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα υγείας όπως ουρολοιμώξεις, κολπίτιδες και δερματίτιδες. Σε πολλές περιπτώσεις μεταβάλει την κοινωνική και σεξουαλική συμπεριφορά κυρίως των γυναικών και μπορεί να τις οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση. Δεν είναι όμως λίγες και οι περιπτώσεις εκείνες που δημιουργεί και σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα στους πάσχοντες.
Ακόμα και σήμερα στο πρόβλημα δεν έχει δοθεί η απαραίτητη προσοχή. Η ενημέρωση των ασθενών είναι τουλάχιστον ανεπαρκής και συχνά η ακράτεια θεωρείται “φυσιολογικό” επακόλουθο της ηλικίας και όχι αρρώστια. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους που οι ασθενείς δεν ζητούν ιατρική βοήθεια. Μόνο το 4% των πασχόντων θα αναζητήσουν λύση στο πρόβλημα τους
Φυσιολογία Ούρησης
Τα ούρα παραμένουν στην ουροδόχο κύστη για ένα και μόνο λόγο. Επειδή η ενδο-ουρηθρική πίεση είναι μεγαλύτερη της ενδοκυστικής. Η διαφορά μεταξύ των δύο πιέσεων ενεργεί σαν προστατευτικός μηχανισμός (πίεση σύγκλεισης) στην απώλεια ούρων. Όταν η ενδοκυστική πίεση ξεπεράσει την ενδοουρηθρική πίεση έχουμε ακράτεια. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν έχουν αυξημένη ενδοκυστική πίεση ή ελάττωση της ενδοουρηθρικής πίεσης ή συνδυασμό των δύο. Η ενδοουρηθρική πίεση δημιουργείται από τον τόνο των λείων και γραμμωτών μυϊκών ινών της ουρήθρας από ίνες του κολλαγόνου, ελαστίνης καθώς και από τον τόνο των αιμοφόρων αγγείων του τοιχώματος της ουρήθρας.
Για να κατανοήσουμε τον μηχανισμό ούρησης μπορούμε να ξεχωρίσουμε δυο διαφορετικές οντότητες: τον Εξωστήρα (το μυ που καλύπτει την ουροδόχο κύστη και όταν συσπάτε ωθεί τα ούρα προς τα έξω) και τον Σφιγκτηριακού μηχανισμό που κλίνει την δίοδο των ούρων.
Στην φυσιολογικό κύκλο ούρησης έχουμε μια ισορροπία αυτών των δύο μηχανισμών.
Η ούρηση μπορεί να διαχωριστεί σε 2 φάσεις:
- Φάση Πλήρωσης (η Ουροδόχος κύστη γεμίζει με ούρα και η οδός των ούρων είναι κλειστή)
- Φάση Εκκένωσης (η Ουροδόχος κύστη αδειάζει τα ούρα και η οδός των ούρων είναι ανοικτή)
Μια διαταραχή της ισορροπίας αυτής προκαλεί διαταραχές στην ούρηση.
Διάγνωση
1. Ιστορικό
- Συμπτωματολογία
- Ατομικό Ιστορικό (παθήσεις, χειρουργεία, φάρμακα, τοκετοί)
- Ιστορικό Ούρησης
- Ημερολόγιο Ούρησης
2. Κλινική εξέταση
- Εξέταση Κοιλιάς
- Έλεγχος απώλειας Ούρων (δοκιμασία Marshall και Valsava)
- Δακτυλική Κολπική Εξέταση (αξιολόγηση κυστεοκήλης, ορθοκήλης)
- Δακτυλική Εξέταση Ορθού (αξιολόγηση προστάτη, αντανακλαστικών)
- Νευρολογική Εκτίμηση (κινητικό, αισθητικό και νοητικό επίπεδο)
3. Εργαστηριακός Έλεγχος
- Βιοχημικός Έλεγχος (έλεγχος νεφρικής λειτουργίας)
- Γενική – Καλλιέργεια Ούρων (έλεγχος λοιμώξεων)
- Κυτταρολογική Εξέταση Ούρων (έλεγχος για νεοπλάσματα κύστεως)
4. Κυστεοσκόπηση – Ουρηθροσκόπηση
- Όταν υπάρχει υπόνοια καρκίνου κύστης, διάμεσης κυστίτιδας, κυστεοκολπικού συριγγίου, στενώματος ουρήθρας κλπ.
5. Απεικονιστικές Εξετάσεις
- Υπερηχογράφημα (διακοιλιακό, διακολπικό, διορθικό)
- Κυστεογραφία (αξιολόγηση θέση κύστης και κυστικής γωνίας)
6. Ουροδυναμικός Έλεγχος
- Ουροροομετρία
- Κυστεομανομετρία πλήρωσης
- Ηλεκτρομυογραφία
- Ουρηθροπροφιλομετρία
7. Βίντεο-ουροδυναμική Μελέτη
- Είναι ο ταυτόχρονος συνδυασμός Ουροδυναμικού Ελέγχου και Απεικονιστικού ελέγχου του κατώτερου Ουροποιητικού.
Τύποι ακράτειας
1. Ακράτεια από προσπάθεια
Συμβαίνει κατά τη διάρκεια κάποιας δραστηριότητας οπότε και αυξάνει η ενδοκοιλιακή πίεση (βήχας, φτέρνισμα, άρση βάρους, άσκηση, γέλιο, σεξουαλική επαφή), χωρίς όμως να έχουμε σύσπαση του εξωστήρα.
Αίτια
Δυσλειτουργία του σφιγκτηριακού μηχανισμού από:
- αλλαγές στην ανατομία του ουροποιητικού συστήματος και το πυελικό έδαφος (εγκυμοσύνη, υστερεκτομή, παχυσαρκία, κάπνισμα, χρόνιος βήχας, δυσκοιλιότητα, εμμηνόπαυση)
- βλάβη στα νεύρα που ελέγχουν τους μυς του πυελικού εδάφους (εγκεφαλικά επεισόδια, κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, χειρουργικές επεμβάσεις)
- τραυματισμός του σφιγκτήρα της ουρήθρας (ύστερα από χειρουργικές επεμβάσεις στα όργανα της πυέλου, όπως προστατεκτομή στους άντρες, και υστερεκτομή στις γυναίκες )
Αντιμετώπιση
- Φυσικοθεραπεία και ασκήσεις πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel)
- Βιοανάδραση- Ηλεκτροδιέγερση
- Φαρμακευτική αγωγή
- Αναστολείς επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
Χειρουργική αντιμετώπιση
- τοποθέτηση ταινίας χωρίς τάση (TVT ή TVT-O)
- τοποθέτηση ταινιών τάσης (Slings)
- ανάρτηση κυστικού αυχένα (κολποανάρτηση, κολποραφή)
- τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα (σε περιπτώσεις σοβαρής βλάβης του σφιγκτήρα, συνήθως χρησιμοποιείται σε άντρες με ακράτεια ύστερα από επέμβαση στον προστάτη
2. Ακράτεια από έπειξη
Συμβαίνει μετά από έντονη επιθυμία για επείγουσα ούρηση που δεν αναβάλλεται, χωρίς η κύστη να είναι γεμάτη (έπειξη για ούρηση), η οποία δεν μπορεί να ανασταλεί, ανεξάρτητα από τη θέση σώματος ή δραστηριότητα. Ο ασθενής δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα.
Αυτή ονομάζεται επιτακτική ούρηση και οφείλεται σε ακούσιες συσπάσεις της ουροδόχου κύστης. Τότε, μιλάμε για
Αίτια
Δυσλειτουργία Εξωστήρα που εκδηλώνεται με ακούσιες συσπάσεις της ουροδόχου κύστης (υπερδραστήρια κύστη) από αυξημένη αισθητικότητα που μπορεί να οφείλεται σε:
- νευρολογική πάθηση και μιλάμε για νευρογενής κύστη (εγκεφαλικά επεισόδια, κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, χειρουργικές επεμβάσεις)
- υποκυστικό κόλλημα (υπερτροφία του προστάτη ή σε στένωμα της ουρήθρας)
- φλεγμονές
- διάμεση κυστίτιδα
- λιθίαση ουροδόχου κύστης
- νεοπλάσματα ουροδόχου κύστης
Αντιμετώπιση
- Άρση υποκυστικού κολλήματα όταν υπάρχει (προστατεκτομή, ουρηθροτομή)
- Θεραπεία συμπεριφοράς
- αποφυγή ερεθιστικών κ διουρητικών ουσιών
- προγραμματισμένη λήψη υγρών κ ασκήσεις
- επανεκπαίδευση της κύστης
- Φαρμακευτική θεραπεία
- Αντιμουσκαρινικά
- Αναστολείς των διάβλων ασβεστίου
- Β-αδρενεργικοί αγωνιστές
- Αναστολείς της συνθετάσης των προσταγλαδινών
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
- Αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης 5
- Δεσμοπρεσσίνη
- Βιοανάδραση- Ηλεκτροδιέγερση
- Ηλεκτρικός ερεθισμός των νευρικών ινών των ιερών ριζών και του αιδοιϊκού νεύρου που οδηγεί σε αναστολή των συσπάσεων του εξωστήρα
- Ενδοκυστικές εγχύσεις
- Έγχυση ουσιών μέσα στην κύστη που απευαισθητοποιούν τις νευρικές ίνες C του βλεννογόνου της κύστης
- Ενδοκυστικές ενέσεις Aλλαντικής Τοξίνης (Botox)
- Ενέσεις BOTOX σε 20-30 σημεία του εξωστήρα που προκαλούν χημική απονεύρωση του μυ. Επαναλαμβάνονται κάθε 6-9 μήνες.
- Χειρουργική αντιμετώπιση
- Τεχνική αυτοδιεύρυνση της κύστης
- Τεχνική αυξητικής κυστεοπλαστικής κατά CLAM
3. Μικτού τύπου ακράτεια
Συνδυασμός ακράτειας προσπάθειας και επιτακτικού τύπου.
Αντιμετώπιση
Θεραπεία πρωτεύουσας ακράτειας αυτής που δημιουργεί τη μεγαλύτερη ενόχληση
4. Ακράτεια από υπερπλήρωση
Ακράτεια από υπερπλήρωση κύστης (ψευδοακράτεια) που οφείλεται σε μια χρονίως διατεταμένη κύστη με ούρηση συνεχή υπό μορφή σταγόνων.
Αίτια
- Υποκυστικό κόλλημα (υπερτροφία προστάτη ή στένωμα ουρήθρας)
- Αδυναμία σύσπασης του μυός της ουροδόχου κύστης-υπολειτουργικός εξωστήρας (σακχαρώδης διαβήτη, περιφερική νευροπάθεια)
Αντιμετώπιση
Στην περίπτωση υποκυστικού κολλήματος:
- Τακτική κένωση της κύστης
- Φαρμακευτική θεραπεία (β-αδρενεργικοίί αγωνιστές)
- Χειρουργική θεραπεία (προστατεκτομή, αυχενοτομή, ουρηθρόλυση)
- Στην περίπτωση υπολειτουργικού εξωστήρα:
- Χειρισμοί κένωσης της κύστης (Crede, Valsava)
- Ενίσχυση των αντανακλαστικών συσπάσεων του εξωστήρα
- Φαρμακευτική αγωγή (Παρασυμπαθητικομιμητικά, αντιχωλινεργικά)
- Χειρουργική αντιμετώπιση (κυστεοπλαστική)
- Διαλείποντες καθετηριασμοί